Lokale heffingen

Inleiding
Het aanvragen van een paspoort of een rijbewijs of een vergunning om een dakkapel te bouwen en het sluiten van een huwelijk zijn voorbeelden van dienstverlening die aan individuele burgers wordt verleend. Met retributies kan de gemeente (een deel van) de kosten die gemaakt worden met de dienstverlening verhalen op de burger die om de dienstverlening vraagt.

Retributies zijn leges, gelden of rechten. De legesverordening is de meest algemene verordening. Hieronder vallen onder meer de aanvragen voor paspoorten en rijbewijzen en het sluiten van een huwelijk. De leges voor de aanvraag van een omgevingsvergunning is ondergebracht in een aparte verordening. Met de brug- schut- en havengelden en de marktgelden vraagt de gemeente een vergoeding voor de kosten van het bedienen van de bruggen en schutten, het gebruik van de havens en het mogelijk maken van de markten in de stad. De rechten begraafplaatsen zien op de kosten die de gemeentelijke begraafplaatsen oproepen.

De Gemeentewet vereist dat de begrote opbrengsten van de retributies de begrote kosten niet overstijgen. Deze opbrengstlimiet geldt voor de verordening als geheel. Dat houdt in dat binnen een verordening sommige tarieven meer dan honderd procent mogen zijn, terwijl andere minder dan honderd procent kostendekkend zijn.

Beleid tarieven
In de Nota lokale heffingen is opgenomen dat een maximale kostendekkendheid per verordening het uitgangspunt is. Wettelijke maxima, maatschappelijke overwegingen of marktoverwegingen kunnen ervoor zorgen dat maximale kostendekkenheid niet mogelijk of wenselijk is.

Wettelijke maxima
Voor een aantal tarieven gelden er wettelijke maxima. De gemeente mag de tarieven dan niet hoger vaststellen dan dit maximum. Dat doet zich bijvoorbeeld voor bij de tarieven voor rijbewijzen en reisdocumenten. Het Rijk stelt hiervoor jaarlijks de maximale tarieven vast die een gemeente in rekening mag brengen. Voor Utrecht leiden deze tarieven tot opbrengsten die de kosten niet volledig dekken.

Maatschappelijke overwegingen
Een maximale kostendekkendheid kan in een aantal gevallen tot een tarief leiden dat maatschappelijk niet gewenst is. Dat doet zich bijvoorbeeld voor bij de gehandicaptenparkeerkaart (bereikbaarheid) en de leges voor huwelijken. De tarieven zouden dan gelet op de aard van de dienstverlening voor de aanvrager van de dienstverlening te hoog worden.

Marktomstandigheden
Utrecht opereert in een competitieve markt. Tarieven die de gemeente vraagt kunnen voor ondernemers reden zijn om niet voor Utrecht, maar voor een andere gemeente te kiezen. Dat doet zich bijvoorbeeld voor bij de havengelden. Meer kostendekkende tarieven kunnen er dan voor zorgen dat ondernemers voor havens in de omgeving kiezen.

x € 1.000

Toelichting op tarieven

Leges Bewoners en bestuur

Leges Huwelijk en Partnerschap
Publiekszaken kent relatief veel dienstverlening waarvan het in rekening te brengen tarief aan een wettelijk maximum is gebonden, zoals de paspoorten en de rijbewijzen. Publiekszaken werkt hard aan het aanbieden van de dienstverlening tegen lagere kosten. Veel producten vereisen echter een minimaal aantal handelingen die bovendien worden voorgeschreven door wet- en regelgeving. Dat beperkt de mogelijkheid om op korte termijn grote kostenreducties te bewerkstelligen.

Leges Huwelijk en Partnerschap

Toelichting kostendekkendheid

Kosten taakveld         € 717.138
Overhead         € 162.040
BTW            € 0
Totale kosten                     € 879.178   

Opbrengst heffingen                  € 547.309   

Kostendekkendheid                  % 62

Toelichting
Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid
We hebben in Utrecht verschillende varianten voor huwelijken en partnerschappen (onder andere gratis huwelijk, eenvoudig huwelijk, flits/baliehuwelijk, reguliere huwelijk). De tarieven verschillen afhankelijk van gekozen tijdstip en plaats.
De leges voor huwelijken zijn voor alle vormen op dit moment niet kostendekkend. Bij de begroting 2020 is dan ook besloten om de huwelijksleges te verhogen met 15% vanaf 2021. In 2022 hebben de tarieven nog eens met 5% verhoogd. Daarnaast worden de tarieven jaarlijks geïndexeerd met het inflatiepercentage.
In 2020 zijn we ook begonnen met een pilot “flitshuwelijk” om na te gaan of hier animo voor bestaat.
Dit is een huwelijk zonder ceremonie met een korte doorlooptijd (vijf -tien minuten): ‘slechts’ de formele huwelijksvolstrekking: het uitspreken van het ja-woord en het tekenen van de akten.
Ook zijn we bezig het ontwikkelen van een huwelijksplanner (op basis van common ground). Dit is een digitaal hulpmiddel waarbij stellen zelf “realtime” de mogelijkheid hebben om de huwelijksceremonie digitaal te plannen (datum, locatie en trouwambtenaar). Dit beperkt de administratieve lasten voor aanstaande bruidsparen. Of dit per saldo, inclusief de investeringen, op korte termijn in te boeken voordelen voor de gemeente oplevert is op dit moment nog niet te zeggen.

Alle huwelijken – of het nu gaat om een flits/eenvoudig/gratis huwelijk of een regulier huwelijk - vereisen dezelfde wettelijke en administratieve handelingen. Hierin kunnen wij niet ‘versnellen’ en daarmee is de afhandeltijd hetzelfde.
De kosten van onze dienstverlening bestaan uit de directe personeelskosten (aantal en salarisschalen van de medewerkers die zich bezighouden van het aanbieden van deze dienstverlening), de tijd die aan de huwelijkskandidaten besteed wordt in aanloop naar het huwelijksmoment en de locatie waar het huwelijk voltrokken wordt. Daarnaast zijn er ook andere kosten zoals huisvestingskosten, informatiseringskosten, materialen en overhead die worden toegerekend.
Een verhoging van de tarieven huwelijken naar kostendekkend niveau is om maatschappelijke redenen niet wenselijk. Bij huwelijken geldt ook dat hoge tarieven ertoe kunnen leiden dat mensen ervoor kiezen om niet in Utrecht maar in een andere gemeente trouwen.

Uittreksels /afschriften

Toelichting kostendekkendheid

Kosten taakveld         € 613.795
Overhead         € 101.138
BTW            € 0
Totale kosten                     € 714.933    

Opbrengst heffingen                  € 738.230

Kostendekkendheid                  103%   

Toelichting
We hebben verschillende tarieven voor deze dienstverlening. Een deel van deze tarieven kunnen we zelf vaststellen (uittreksels BRP) en sommige worden door het Rijk voorgeschreven (Verklaring Omtrent het Gedrag). De leges zijn opgebouwd uit de kosten die de gemeente moet maken voor deze dienstverlening. Uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten.

Leges Reisdocumenten

Toelichting kostendekkendheid

Kosten taakveld         € 1.322.503
Overhead         €   158.892
BTW            € 0
Totale kosten                     € 1.481.395   

Opbrengst heffingen                  € 1.465.555   

Kostendekkendheid                  99%

Toelichting
Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief.
Utrecht hanteert de maximaal toegestane tarieven.
In 2021 zitten we landelijk nog steeds in de ‘reisdocumentendip’. Door de verandering van de geldigheidsduur van paspoorten en ID-kaarten van vijf naar tien jaar. Dit leidt tot een periode van lage aantallen nieuwe aanvragen. Dit zal in 2024 weer gaan oplopen. We monitoren deze ontwikkelingen en de begroting 2021 hebben we op basis van de huidige forecast (voorspellingen middels modellen: aantal aan te vragen reisdocumenten en realisatiecijfers) opgebouwd.

Toelichting minder dan 100% kostendekkendheid

Voor deze producten geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief. Utrecht hanteert de maximaal toegestane tarieven. Het proces voor aanvragen reisdocumenten vereist een minimaal aantal handelingen die bovendien worden voorgeschreven door wet- en regelgeving. Dat beperkt de mogelijkheid om grote kostenreducties te bewerkstelligen.
In 2018 was dit tarief 100% kostendekkend. Vanaf 2019 is deze niet meer 100% kostendekkend omdat de legesinkomsten in 2019 fors zijn gedaald (en nog meer gaan dalen in 2021-2023) door het effect van de verandering van de geldigheidsduur van paspoorten van vijf naar tien jaar.
Tegenover de opbrengstendaling vanwege de lagere aantallen staat ook een afname van de kosten.
Deze vindt echter niet in hetzelfde tempo plaats, ook al omdat een deel van de kosten (vaste kosten, zoals ICT-systemen) niet meebeweegt met de afnemende vraag.
Een verhoging van de tarieven is door de wettelijke maxima niet mogelijk, waardoor de kostendekkendheid lager dan 100% is.

Leges Rijbewijzen

Toelichting kostendekkendheid

Kosten taakveld         € 959.361
Overhead         € 166.210
BTW            € 0
Totale kosten                     € 1.125.571   

Opbrengst heffingen                  € 1.122.913   

Kostendekkendheid                  100%

Toelichting
Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief.
Zolang er nog geen maximale kostendekkendheid is, hanteert Utrecht de maximaal toegestane tarieven.

Leges Bereikbaarheid

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Het betreft de leges voor gehandicaptenparkeerkaarten, taxivergunningen en ontheffingen milieuzone.

• De tarieven voor de gehandicaptenparkeerkaarten zijn niet kostendekkend (25,2%).
• De tarieven voor taxivergunningen zijn kostendekkend.
• De kostendekkendheid voor ontheffingen milieuzone bedraagt 72,6%.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid.
De leges Bereikbaarheid bestaan uit de leges voor het in behandeling nemen van een aanvraag gehandicaptenparkeerfaciliteiten (Europese gehandicaptenparkeerkaart, parkeerplaats bij het woon-, werk- of studieadres), een aanvraag taxivergunning en een aanvraag ontheffing milieuzone. De kostendekkendheid van de groep leges Bereikbaarheid wordt met name bepaald door de lagere kostendekkendheid van de leges gehandicaptenparkeerfaciliteiten (circa 25%). De kosten worden voor deze doelgroep zo beperkt mogelijk gehouden. Zie hiertoe ook de beantwoording van SV 2019 nr. 15 over Onbeperkt parkeren en de memo Onbeperkt parkeren. De kostendekkendheid van de leges aanvragen milieuontheffing is de afgelopen jaren gedaald naar uiteindelijk 72,6%. Dit komt door een afnemend aantal aanvragen, terwijl de kosten gelijk zijn gebleven. De personeelskosten en systeemkosten kunnen niet overeenkomstig afgeschaald worden.

Leges Beheer openbare ruimte

Leges Vergunningen openbare ruimte

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Het gaat hier om vergunningen voor onder meer het leggen van kabels en leidingen, aanleg riolering, standplaatsen, verkeersontheffingen en inname openbare grond. Voor deze producten is de totale kostendekkendheid jaarlijks circa 100%. Afhankelijk van het aantal vergunningaanvragen fluctueert de kostendekkendheid jaarlijks licht.

Leges Evenementen

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Het gaat hier om vergunningen voor buiten- en binnenevenementen.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid.
De leges Evenementen bestaan uit de leges voor het in behandeling nemen van aanvragen voor een vergunning voor binnen- en buitenevenementen, aanvragen tap-ontheffing en uit de leges voor het uitvoeren van geluidsmetingen. Om de organisatie van evenementen in de stad te stimuleren, zijn de legestarieven voor vergunningaanvragen voor buitenevenementen, die verreweg het grootste onderdeel van deze legesgroep vormen, vastgesteld op een minder dan kostendekkend niveau.
Tegelijkertijd constateren we dat de noodzaak en behoefte aan regulerende activiteiten rond evenementen toenemen en complexer en urgenter worden, ingegeven door wet- en regelgeving, actuele ontwikkelingen en wensen en verwachtingen in de samenleving. Dit betekent dat de werkzaamheden voor beoordeling van aanvragen en bijbehorende planvorming (op het gebied van veiligheid, leefbaarheid, mobiliteit en communicatie), begeleiding van organisatoren en toezicht voor, tijdens en na het evenement ook toenemen.
Marktomstandigheden en maatschappelijke redenen leiden er bij deze groep leges toe dat de
kostendekkendheid minder dan 100% is.

Leges Openbare orde en (wijk)veiligheid

Leges vergunning voetbalwedstrijd

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
De berekening van de kostendekkendheid ten aanzien van de leges vergunning voor voetbalwedstrijden is geactualiseerd. In de huidige berekening is rekening gehouden met het verstrekken van circa acht (collectieve) vergunningen op jaarbasis.
De wijziging in baten en lasten worden bij de begrotingswijziging budgettair neutraal verwerkt.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid
In de programmabegroting wordt rekening gehouden met het verstrekken van acht (collectieve) vergunningen op jaarbasis. Dit leidt tot een opbrengst van circa 7.000 euro op jaarbasis. De bijbehorende (interne) kosten bedragen circa 10.000 euro op jaarbasis.
Enkele jaren geleden is gestart met het uitgeven van collectieve vergunningen. Door het collectief vergunnen is het aantal (jaarlijks) verleende vergunningen afgenomen en daarmee de bijbehorende legesopbrengsten. De kosten zijn niet recht evenredig afgenomen. Doel is maximale kostendekkendheid.

Leges Horeca

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid.
De leges Horeca bestaan uit leges voor het in behandeling nemen van vergunningaanvragen (Alcoholwet, Horecawet, exploitatieverordening, een combinatie van beide, met of zonder terras), aanvragen
wijziging inrichting en aanvragen wijziging leidinggevende. De kostendekkendheid van de leges Horeca wordt beïnvloed doordat de afgelopen jaren het aantal horecabedrijven is toegenomen en het toezicht op de wettelijke registratieplicht van leidinggevenden in de verleende vergunning en hun aanwezigheidsplicht in het horecabedrijf is geïntensiveerd. Daarnaast geldt ook voor horeca, vergelijkbaar aan evenementen, dat omgevingsfactoren, zoals veiligheid, geluid en milieu een steeds belangrijker rol spelen bij de beoordeling van vergunningaanvragen. Dit betekent ook een toename van de werkzaamheden voor beoordeling en begeleiding van vergunningaanvragen en het toezicht op de vergunningvoorschriften. De legestarieven horeca zijn in 2018 en 2019 (deels) al aangepast met meer dan de inflatiecorrectie, om een verdere afname van de kostendekkendheid en daarmee een groter beroep op de algemene middelen te voorkomen.
Marktomstandigheden en maatschappelijke overwegingen leiden er bij deze groep retributies toe dat de kostendekkenheid minder dan maximaal is.

Leges Kansspelen

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Deze leges zijn conform de wensen van de raad volledig kostendekkend.

Leges Prostitutie

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Het gaat hier om de aanvraag van exploitatievergunning voor seksinrichting of escortbedrijf.

Leges Wonen en monumenten

Leges Woonruimtezaken

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Het gaat hier om leges voor onttrekkingen, splitsingen en verklaring bestemming en gebruik.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid.
De tarieven voor de verklaring bestemming en gebruik zijn niet kostendekkend (28,6%) om geen drempel hoeven op te werpen bij de verstrekking van informatie. Dit drukt de kostendekkendheid van de overige producten binnen deze legesgroep. Afhankelijk van het aantal vergunningaanvragen (en onder andere de daarbij behorende appartementsrechten) kan de kostendekkendheid jaarlijks fluctueren.

Leges Bestemmingsplannen

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting

Toelichting waarom minder dan maximale kostendekkendheid.
De tarieven voor de ontwikkelbestemmingsplannen zijn nagenoeg kostendekkend nadat vanaf 2016 de legesbedragen voor ontwikkelbestemmingsplannen met circa 12,5% zijn verhoogd en daarna jaarlijks worden geïndexeerd.

Leges Archeologie

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid.
De tarieven voor de leges archeologie zijn sinds 2017 in vier stappen (nagenoeg) kostendekkend gemaakt. Daarbij zijn tot nu toe de btw-kosten buiten beschouwing gelaten. Deze worden gedekt uit het btw-compensatiefonds.
Doel is maximale kostendekkendheid. Door het opnemen van de btw-kosten in de kostenopstelling volgt een iets minder dan 100% kostendekkendheid.

Leges Omgevingsvergunning

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting:
De leges opbrengsten voor de grote bouwprojecten staan onder druk. Enerzijds heeft dit te maken met de doorwerking van de PFAS- en de stikstofcrisis, anderzijds door schaarste aan personeel en materiaal. Dit leidt tot stijgende bouwkosten en onzekerheid over financiering in de bouw.

Begraafplaatsrechten

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Niet alle kosten die voor het beheer en onderhoud van de begraafplaatsen worden gemaakt mogen op grond van wet- en regelgeving door begraafplaatsrechten worden verhaald. Het totaal van de inkomsten van de begraafrechten dekt 91,4 % van de toerekenbare kosten.
De afgelopen twee jaren laat het aantal begravingen een daling zien, na jaren van een stijgende trend. In de begroting 2022 is hier rekening mee gehouden. Hierdoor neemt ook de kostendekkendheid af. De tarieven stijgen met 3,3% ten opzichte van 2021.
Vanaf 2017 zijn drie nieuwe tarieven toegevoegd. Er kan vanaf 2017 gekozen worden voor het afkopen van de kosten voor grafonderhoud van een (kinder)graf voor onbepaalde tijd. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden bij leven een locatie voor een graf te reserveren. Vanaf 2019 is bij de tariefopstelling rekening gehouden met opbrengsten op deze tarieven.

Brug- schut en havengelden

Toelichting kostendekkendheid bedragen (bedragen x € 1.000)

Toelichting
De havens in Utrecht maken deel uit van een competitieve markt. Dit vermindert de mogelijkheden om
de tarieven van de havengelden te verhogen.
Utrecht heft liggelden van woonschepen die in gemeentewater liggen. Vanaf het belastingjaar 2015
worden de tarieven voor de liggelden van woonschepen in Utrechts water stapsgewijs verhoogd om toe
te groeien naar het marktconforme tarief dat Rijkswaterstaat hanteert voor woonboten in haar water in
de gemeente.
Het aantal elektrische recreatievaartuigen stijgt. Omdat het tarief voor deze emissievrije boten beduidend lager is, dalen de inkomsten vanaf 2021. De opbrengsten 2022 zijn gebaseerd op de met 3,3% geïndexeerde tarieven.
De tarieven van de beroepsvaart zijn voor 2022 met 10% extra verhoogd conform het voorstel in de Voorjaarsnota 2021 in het onderdeel 2.4 Knelpunten om het knelpunt havens emissievrije boten op te vangen binnen de verordening door middel van een extra tariefstijging van de beroepsvaart in 2022.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid

De tarieven voor de beroepsvaart zijn nagenoeg gelijk met de tarieven welke vergelijkbare organisaties (zoals Rijkswaterstaat) in rekening brengen.
Voor de ligplaatsen bij de recreatievaart is in de afgelopen jaren een tarievenbeleid gevoerd om de boten met motoren te ‘vergroenen’ via (een verdere differentiatie van) het liggeld. Dit beleid is zeer succesvol gebleken, maar zorgt er wel voor dat hierdoor de kostendekkendheid is afgenomen.
Marktomstandigheden (havens) en maatschappelijke overwegingen (vergroening) zorgen ervoor dat de leges minder dan volledig kostendekkend zijn.

Marktgelden

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Indien een deel van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen wordt gebruikt voor het houden van markten, kunnen voor het innemen van een standplaats marktgelden worden geheven. De marktgelden worden geheven van degene die de standplaats inneemt. Het tarief is afhankelijk van de locatie in de stad waar de markt plaats vindt, de grootte van de ingenomen standplaats en het al dan niet tijdelijk zijn van de standplaats. De tarieven stijgen met 3,3% (index) ten opzichte van 2021. Daarnaast is er een extra jaarlijkse verhoging van 2,5% die noodzakelijk is om naar kostendekkendheid van 100% te groeien in 2025.

Toelichting minder dan maximale kostendekkendheid
Jaarlijks worden de markttarieven, naast de indexering, extra verhoogd met 2,5% om vanaf het jaar 2025 naar verwachting kostendekkend te kunnen zijn.
Doel is maximale kostendekkendheid. Marktomstandigheden en maatschappelijke overwegingen leiden ertoe om dit stapsgewijs te doen over een periode van meerdere jaren.